Το διάχυτο αίτημα για δικαιοσύνη που συνέχει την ελληνική κοινωνία συνδέεται και από ένα μεγάλο έλλειμμα εμπιστοσύνης απέναντι στους κρατικούς θεσμούς. Για τους πολίτες το τραυματισμένο κράτος δικαίου και η απονομιμοποίηση του δικαίου αποτελούν τη βάση μιας γενικότερης αδυναμίας του ελληνικού κράτους να ανταποκριθεί σε στοιχειώδεις απαιτήσεις τους. Πρόκειται για ένα συγκυριακό φαινόμενο ή αντίθετα αντικατοπτρίζει χρόνιες τάσεις στη λειτουργία της δικαιοσύνης και του κράτους που αναπαράγουν και διαιωνίζουν δομικές ανισότητες στο επίπεδο της κοινωνίας;
Με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Κώστα Δουζίνα Το κράτος των δικαστών, στη διάλεξη που διοργανώνει το Ινστιτούτο ΕΝΑ, αύριο Τρίτη 1 Απριλίου 2025, στις 18:00 (Ζαλοκώστα 8, Αθήνα, 2ος όροφος), θα εξεταστεί η σχέση πολιτικής, δικαίου και ηθικής υπό τη σκοπιά της κριτικής νομικής θεωρίας. Είναι η δικαιοσύνη ανεξάρτητη και πέρα από την πολιτική; Είναι ο λαός κυρίαρχος; Ποια είναι η θέση των δικαιωμάτων στη φάση του μεταδημοκρατικού καπιταλισμού;
Εισηγητής: Κώστας Δουζίνας, καθηγητής Νομικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, μέλος Γνωμοδοτικού Συμβουλίου ΕΝΑ
Σχολιάζει: Κώστας Ελευθερίου, επίκουρος καθηγητής Πολιτικής Κοινωνιολογίας στο ΔΠΘ και συντονιστής του Κύκλου Πολιτικής Ανάλυσης του ΕΝΑ
Τα σεμινάρια του ΕΝΑ – 3ος κύκλος
Την επαύριον της συμπλήρωσης πενήντα χρόνων από την Αποκατάσταση της Δημοκρατίας στη χώρα μας, το ΕΝΑ προγραμματίζει μια σειρά διαλέξεων σεμιναριακού χαρακτήρα γύρω από την έννοια της δημοκρατίας. Σε συνέχεια των δύο προηγούμενων, ο νέος αυτός κύκλος σεμιναρίων επανεστιάζει σε μια θεματική η οποία βρέθηκε στον πυρήνα του διήμερου συνεδρίου «1974-2024: Η εποχή της δημοκρατίας και το μέλλον της» που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Νοέμβριο. Εάν η θεματολογία των προηγούμενων σεμιναριακών κύκλων ήταν αφιερωμένη στα διδάγματα της οικονομικής κρίσης και στην εμπειρία της αριστερής διακυβέρνησης στην Ελλάδα, αντίστοιχα, η έμφαση αυτή τη φορά δίνεται στις ποικίλες όψεις της δημοκρατίας και στις προκλήσεις με τις οποίες η τελευταία βρίσκεται αντιμέτωπη στη συγχρονία.
Ο νέος κύκλος σεμιναρίων εγκαινιάζεται πέντε χρόνια μετά την αναστολή της τελευταίας σειράς διαλέξεων, λόγω της κορύφωσης της πανδημικής κρίσης στις αρχές του 2020. Στη διάρκεια αυτής της πενταετίας, την υπερδεκαετή οικονομική κρίση που είχε προηγηθεί διαδέχθηκε μια σύνθετη πολυκρισιακή συνθήκη, που σημαδεύτηκε από τη συρροή πολλαπλών κρίσεων (πανδημική, ενεργειακή, πληθωριστική κ. ά.), επιτείνοντας την προϊούσα κρίση εμπιστοσύνης στα κόμματα και εν γένει στους δημοκρατικούς θεσμούς.
Αυτή η κρίση εκπροσώπησης σοβούσε ήδη από τις αρχές του 21ου αιώνα, ενισχύοντας στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς την απήχηση των δυνάμεων της Ακροδεξιάς. Εάν ωστόσο, στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας, η εγχώρια κοινωνική δυναμική επέτρεψε την ανάδυση μιας πολιτικής εναλλακτικής που κατάφερε να εγγυηθεί τη δημοκρατική ομαλότητα, λειτουργώντας ως ανάχωμα απέναντι σε μια ενδεχόμενη αντιδημοκρατική εκτροπή, σήμερα, δέκα χρόνια μετά, προοδευτικές δυνάμεις και δημοκρατικοί θεσμοί μοιάζει να βρίσκονται, σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο, σε αποδρομή. Η απονομιμοποίηση της προοδευτικής ατζέντας και των εκφραστών της αποδυναμώνει τη δημοκρατία και τον κοινοβουλευτισμό και τροφοδοτεί τον αυταρχικό λαϊκισμό, ευνοώντας την ανάδυση ενός ακροδεξιού αντισυστημισμού και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Όσο ο ακροδεξιός λαϊκισμός αυτοπαρουσιάζεται ως γνήσιος εκφραστής της πλειοψηφίας, τόσο βαθαίνει, σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο, η κρίση της φιλελεύθερης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Από την άλλη πλευρά, η γενικευμένη δυσπιστία του εκλογικού σώματος έναντι των παραδοσιακών εκφραστών του δημοκρατικού πολιτικού ανταγωνισμού μοιάζει να ενεργοποιεί συλλογικά δημοκρατικά αντανακλαστικά, που μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να λειτουργήσουν αφυπνιστικά. Έχοντας αποσύρει την εμπιστοσύνη της από τα πολικά κόμματα, μια ισχυρή κοινωνική πλειοψηφία διατυπώνει ένα πιεστικό αίτημα ανανέωσης και εμβάθυνσης της δημοκρατίας αναπτύσσοντας μια –εν πολλοίς αδιάγνωστη ακόμη– κινητοποιητική δυναμική.
Ο νέος κύκλος σεμιναρίων του ΕΝΑ επιχειρεί να αναγνώσει τις ανταγωνιστικές αυτές δυναμικές που αναπτύσσονται στη συγκυρία, να διαγνώσει τις καινοφανείς προκλήσεις με τις οποίες βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη η δημοκρατία και να ανιχνεύσει ενδεχόμενες δυνατότητες που αναφύονται ή που οφείλουν να αναζητηθούν για την αναζωογόνηση και την εμβάθυνσή της.
Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΝΑ αφιερώνει τις δύο πρώτες διαλέξεις σε δύο εν εξελίξει διεργασίες που βρίσκονται στην καρδιά αυτής της προβληματικής και παρουσιάζουν αυξημένο ενδιαφέρον στη συγκυρία: στις νέες τάσεις που διαμορφώνονται στο αμερικανικό κομματικό σύστημα με την επανεκλογή του Ντ. Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ και στο επιτακτικό κοινωνικό αίτημα απονομής δικαιοσύνης, όπως αυτό διατυπώνεται με τις πρωτοφανείς εγχώριες κινητοποιήσεις στον απόηχο του σιδηροδρομικού δυστυχήματος των Τεμπών.
Στην ίδια θεματική εγγράφονται επίσης η πρόσφατη διάλεξη «Από τους χίπις στον νεοφιλελευθερισμό και την Aκροδεξιά: Πώς και γιατί οι ελίτ της Σίλικον Βάλεϊ συμμάχησαν με τον Τραμπ», η πρόσφατη εκδήλωση με θέμα «Ενεργειακή δημοκρατία και ενεργειακές κοινότητες πολιτών», καθώς και η συζήτηση «Οι πολλαπλές όψεις του ριζοσπαστισμού: Προκλήσεις και ευκαιρίες για τη δημοκρατία» που θα λάβει χώρα στο πλαίσιο της συμμετοχής του ΕΝΑ στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών.
Τα σεμινάρια του ΕΝΑ απευθύνονται σε φοιτητές και φοιτήτριες, νέους/νέες επιστήμονες και ερευνητές/τριες, αλλά και στο ευρύτερο κοινό. Η συμμετοχή είναι ελεύθερη. Το πλήρες πρόγραμμα των διαλέξεων του τρίτου κύκλου θα ανακοινωθεί το επόμενο διάστημα.
